Bokeh: de kunst van fraaie onscherpte
Al gaande weg, komt er bij iedereen een moment dat je het ziet. Het voelt als een Eureka ervaring.
Weten dat je het licht gezien hebt. Dat je iets belangrijks ontdekt hebt. Bij mij duurde het een paar jaar nadat ik serieus begonnen was met fotograferen. Zo geniaal ben ik dus! Waar heb ik het over? Bokeh! Misschien is het verstandig bij het begin te beginnen.
Een belangrijke ontdekking die we allemaal (eerder of later) doen, is dat de achtergrond net zo belangrijk is als het onderwerp. Een fraai onderwerp tegen een drukke achtergrond zakt al snel door het visuele ijs. Een gewoon onderwerp tegen een rustige achtergrond is een stuk prettiger om naar te kijken.
Een van de manieren om de achtergrond rustig te krijgen is door het onscherp in beeld te brengen. Maar dat is niet genoeg. Het ware eureka moment komt als je ontdekt dat het niet de mate van onscherpte is die telt, maar de kwaliteit. Een volledig onscherpe achtergrond kan nog altijd visueel afleiden. Pas als de achtergrond onscherp is en niet of nauwelijks afleidt, spreken we van bokeh.
Hoe krijg je dat voor elkaar?
Meestal bouw ik het op in twee stappen. De eerste is de cameratechniek. Een onscherpe achtergrond krijg je al snel als je flink inzoomt, dichtbij scherpstelt en een groot diafragma gebruikt. Met een telelens gaat het vaak makkelijker dan een groothoek. Maar er zijn ook lichtgevoelige lenzen die een extreem groot grootste diafragma hebben, bijv. f/1.8. Dan lukt het ook. Misschien zelfs beter.
De tweede stap is al even eenvoudig. Het vergt alleen aandacht. Je maakt een proeffoto met maximaal onscherpe achtergrond. En kijkt dan rustig of er in de achtergrond vlakken zijn die storend afleiden. Laat je oog het werk doen. Zijn er veel elementen in de achtergrond die het oog heen en weer trekken? Zijn er vooral veel kleine lichte vlakken die om aandacht schreeuwen?
Als ondanks de cameratechniek de achtergrond nog onrustig blijft, is er maar een oplossing. Verander je positie een beetje en kijk of je een achtergrond kunt vinden die beter uitpakt. Soms moet je je flink in bochten wringen om de meeste optimale achtergrond te vinden. Dat spelletje - zoekt en gij zult (zo nu en dan) vinden - is wat fotografie voor mij zo leuk maakt.
Bokeh is een van de onderwerpen van de basiscursus Camera & Techniek.
