De kracht van groothoeklenzen

Voor het maken van goede foto’s is de camera belangrijk. Niet zozeer het apparaat zelf als wel jouw vaardigheid om de techniek optimaal te benutten.

Maar met de camera alleen ben je er nog niet. Dat ding kan niets zonder een lens. En de keuze van de lens - of beter: de keuze van de brandpuntsafstand - heeft nogal wat invloed op de foto. Ga je aan de slag met groothoek, normaal of tele? Wat zijn de verschillen? Wanneer gebruik je wat?

De lens heeft nogal wat invloed op hoe de look & feel van foto's

Waarom is de lens zo belangrijk?

De lens is niet alleen het oog van de camera dat licht doorlaat. De manier waarop een lens de wereld ziet, heeft ook effect op de foto. Brandpuntsafstand bepaalt de look & feel van de foto. En elke brandpuntsafstand spreekt zijn eigen beeldtaal.

Kortom: de lens die je gebruikt heeft flink wat invloed op hoe je foto's eruitzien. Verschillende lenzen brengen de wereld verschillend in beeld. Het loont dan ook om te leren hoe je het beste uit lenzen kan halen.

Wat kan je verwachten?

In deze serie artikelen leer je het karakter van verschillende lenzen kennen. We laten je zien wat de sterke punten zijn. Hoe je ze het beste kunt inzetten en wat de valkuilen zijn. Hoe je de visuele kenmerken optimaal kan benutten in plaats van er tegen te vechten. Laten we beginnen met groothoek.

Alle brandpuntsafstanden die op lenzen staan, zijn gebaseerd op camera’s met een fullframe sensor. Maar de meeste digitale camera’s hebben helemaal geen fullframe sensor. Ze zijn uitgerust met een kleinere APS-C of Four Thirds sensor. En daardoor kloppen de brandpuntsafstanden niet meer.

Geen nood, in deze serie hebben wij al het rekenwerk voor jou gedaan. Het enige dat jij hoeft te doen is even opzoeken welke sensor jouw camera heeft:
een APS-C sensor
een Four Thirds sensor
of een een fullframe sensor

Vrijwel alle moderne spiegelreflex- en systeemcamera’s gebruiken een APS-C sensor. De kans is groot dat jouw camera een APS-C sensor heeft. Alleen de camera’s van Olympus en Panasonic gebruiken een Four Thirds sensor. Als je een fullframe camera hebt, weet je dat beslist omdat ze relatief duur zijn. Die heb je waarschijnlijk doelbewust aangeschaft.

Als je het niet of niet zeker weet, zoek dan even op. Google bijvoorbeeld: “Nikon D5300 what sensor”.

Groothoek

Tijd om te beginnen. We spreken van groothoek als de brandpuntsafstand kleiner is dan 27 mm op een Fullframe camera.

Vaak wordt er ook nog onderscheid gemaakt tussen gewone groothoek en extreme groothoek. Een gewone groothoek is dan 16-27. En een extreme groothoek omvat alles kleiner dan 16 mm. Extreem is een goede naam. Alle kenmerkende groothoek effecten zie je bij een extreme groothoek in extreme mate terug.

In deze serie spreken we over afwisselend over groothoek en groothoeklenzen. Dat heeft een simpele reden. Een 11-23 mm zoomlens is een pure groothoeklens. Maar een 12-37 mm niet. Die heeft een deel groothoek (12-27 mm) en een deel normaal (27-37 mm). Is het dan een groothoek- of normaallens?

Om verwarring te voorkomen geef ik de voorkeur aan de termen groothoek, normaal en tele. Maar omdat de rest van wereld het heeft over groothoeklenzen, normaallenzen en telelenzen gebruiken ik die termen hier ook.

Grote beeldhoek op 13 mm	Normale beeldhoek op 33 mm	Kleine beeldhoek op 107 mm

Effecten van groothoeklenzen

Groothoek is bijzonder omdat het een grote beeldhoek geeft.
En die grote beeldhoek geeft nogal wat visuele effecten:
Er past veel in beeld
Alles ver weg wordt klein
Alles dichtbij wordt groot
Het versterkt de illusie van diepte
Het zorgt voor een scherpe achtergrond
Het is gevoelig voor onder- en overbelichting
En het vervormt

Hoe korter de brandpuntsafstand, des te sterker deze effecten zichtbaar worden.
Laten we ze één voor één langslopen.

Er past veel in beeld

Groothoek is bijzonder omdat het een grote beeldhoek geeft. Het laat dus veel zien. Veel meer dan bij normaal en tele.

Kijk maar naar de voorbeelden hieronder.
Zie je dat er meer in beeld past op 18 mm dan op 35 mm? En veel meer dan op 80 mm?

18 mm	35 mm	80 mm

Alles ver weg wordt klein

Groothoek vertekent: alles ver weg wordt klein.

Kijk maar naar de voorbeelden.
Ik heb de zwanen op de voorgrond steeds even groot proberen te houden. Zie je hoe groot het huis op de achtergrond is op 51 mm? En dat hetzelfde huis een stuk kleiner is met een groothoek op 18 mm? En superklein met een extreme groothoek op 9 mm?
Hoe kleiner de brandpuntsafstand, des te sterker dit effect.

18 mm	51 mm
18 mm	9 mm

Alles dichtbij wordt groot

Alles wat dicht bij de camera staat komt groot in beeld.

Zie je dat op de linker foto de fietsen veel groter zijn dan de gebouwen in de verte? En dat de voorste bloem op de rechter foto veel groter is dan de bloemen wat verder weg?

17 mm	16 mm

Groothoek versterkt de illusie van diepte

Bij groothoek lijken afstanden groter dan ze in werkelijkheid zijn.

Kijk maar.
Op 23 mm wordt de scène uit elkaar getrokken. De overkant lijkt ver weg.
Op 85 mm wordt de ruimte meer gecomprimeerd. De overkant lijkt een stuk dichterbij.

23 mm	85 mm

Groothoek zorgt voor een scherpe achtergrond

In de praktijk geeft groothoek een grotere scherptediepte dan tele. Bij groothoek komt de achtergrond dus vaak scherp in beeld.

Je kunt de achtergrond wel degelijk onscherp krijgen met groothoek als je dichtbij scherp stelt en een groot diafragma gebruikt. Dat lukt het beste met een primelens omdat die een groter maximaal diafragma heeft dan een zoomlens.

Scherpe achtergrond op 17 mm	Onscherpe achtergrond op 105 mm
Onscherpe achtergrond op 23 mm met primelens op f/2.0

Groothoek is gevoelig voor over- en/of onderbelichting

Bij groothoek komt er veel op de foto. Voordat je het weet staat er binnenshuis een raam in beeld. Of buitenshuis bewolkte lucht. In beide gevallen loop je dan het risico dat het contrast te groot is voor de camera. En dat resulteert in over- en/of onderbelichting. In de praktijk heb je hier vaker last van bij groothoek dan bij tele.

Lucht te licht	Huizen te donker

Groothoek vervormt

Groothoek kan het beeld vervormen. Je kent het wel: gebouwen die op de foto scheef komen te staan. De vervorming is sterker naarmate de groothoek extremer is.

Extreme vervorming op 10 mm	Minder vervorming op 23 mm

De valkuilen van groothoek

Groothoeklenzen zijn niet de makkelijkste lenzen om te gebruiken. Er liggen veel valkuilen op de loer. In het volgende artikel gaan we in op deze valkuilen van groothoeklenzen.